ΜΑΘΗΜΑ 3: Ο Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων
Περιγραφή θέματος
-
-
Το παρόν μάθημα στοχεύει στην παρουσίαση υλικού σχετικού με την ανέγερση του ναού του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων, τον συμβολικό χαρακτήρα που έλαβε ως αναπόσπαστο κομμάτι της επίσημης αναγνώρισης της Ορθόδοξης Πίστης στη Βενετία και της διατήρησης της ταυτότητας της ελληνικής Αδελφότητας σε μια ετερόδοξη κοινωνία.
Τα σπουδαία εκκλησιαστικά κειμήλια και οι πολύτιμες εικόνες που φυλάσσονται στο ναό και παρουσιάζονται στην παρούσα ενότητα, παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για καλλιτέχνες, ζωγράφους, αγιογράφους και τεχνίτες που άφησαν το στίγμα τους στην αισθητική της Βενετίας γενικά και στο λαμπρό αυτό, αναγεννησιακού τύπου με βυζαντινές επιρροές οικοδόμημα, ειδικότερα.
-
-
-
-
Οι Έλληνες που ζούσαν στον μυχό της Αδριατικής, είχαν επίγνωση της σημασίας που είχε για τον κόσμο της Διασποράς και τη νεοσύστατη Ελληνική Αδελφότητα ο ναός του Αγίου Γεωργίου, του San Zorzi della Nazione Greca. Ο ζωγραφικός διάκοσμος και η αρχιτεκτονική της εκκλησίας εντός της ‘Πλατείας των Ελλήνων’ μαρτυρούν όχι μόνον τις υψηλού επιπέδου αισθητικές απαιτήσεις των μελών της Αδελφότητας αλλά και τη στρατηγική προσπάθεια για τη διατήρηση και την ανάδειξη της πολιτιστικής τους ταυτότητας.
Διατυπώνεται χαρακτηριστικά σε απόφαση της κοινότητας, σχετικά με τη διακόσμηση του ναού, πως επιθυμία όλων ήταν το έργο να εκτελεστεί «με τη μεγαλύτερη μεγαλοπρέπεια και τελειότητα που όλοι μας επιθυμούμε» (accio l’opera si facci di quella maggior excellentia et perffettione che da tutti noi èdesiderata…). Παρότι είχαν πλέον ενσωματωθεί ολοκληρωτικά στη νέα τους πατρίδα, οι Έλληνες αντιστέκονταν συνειδητά σε επιδράσεις που θα τους οδηγούσαν σε θρησκευτική αφομοίωση.
Ο διάσημος Βενετός ζωγράφος Tintoretto, που είχε αναλάβει με απόφαση της Αδελφότητας, στα τέλη του 16ου αιώνα, να επιβλέπει την εργασία του ζωγράφου Ιωάννη Κυπρίου, είχε ως κύριο μέλημά του, να ακολουθήσει ο τελευταίος στο έργο του τον ελληνικό ρυθμό. Τα ενδύματα, οι μορφές και οι εκφράσεις στους εικονογραφικούς τύπους του ναού έπρεπε να συμμορφώνονται με τα πρότυπα της ορθόδοξης παράδοσης και τη vera arte greca. Το πρόπλασμα του ναού, που είχε παραγγείλει η Αδελφότητα το 1536, ακολουθεί επίσης τους κανόνες της ελληνικής τεχνοτροπίας. Με το ίδιο σκεπτικό η Αδελφότητα απέρριψε το σχέδιο που είχε φτιάξει ο καλλιτέχνης Palma για τη διακόσμηση του ναού με ψηφιδωτά, κρίνοντας ότι δεν ήταν σύμφωνο με την «ελληνική τεχνοτροπία».
Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός, ότι τα ζωγραφικά έργα που έχουν συγκεντρωθεί στη Βενετία είναι τα περισσότερα έργα Κρητικών ζωγράφων. Επιπλέον, η ελληνική κοινότητα είχε δεχθεί από τους πρόσφυγες δωρεές αξιοθαύμαστων εικόνων. Ο Χριστός Παντοκράτορας και ο Χριστός Εν δόξη, αριστουργήματα παλαιολόγειας τέχνης, που κοσμούν μέχρι και σήμερα το ναό του Αγίου Γεωργίου, έφτασαν στη Βενετία από την Κωνσταντινούπολη και ανήκαν στην Άννα Νοταρά Παλαιολογίνα. Από την Κρήτη, κλήθηκε και ο Μιχαήλ Δαμασκηνός που άφησε τη σφραγίδα της τέχνης του στο τέμπλο και στο ιερό του ναού του Αγίου Γεωργίου. Το έργο της διακόσμησης της εκκλησίας συμπλήρωσαν ο Βενέδικτος Εμπόριος (Μυστικός δείπνος) και ο Εμμανουήλ Τζάνες που φιλοτέχνησε τις τοιχογραφίες των Αγίων Συμεώνος και Αλυπίου, των ερημιτών.
Συνεπώς, η φροντίδα στην επιλογή ικανών αρχιτεκτόνων και ζωγράφων για την εκτέλεση των οικοδομικών και καλλιτεχνικών εργασιών, αποδεικνύει περίτρανα την πεποίθηση των μελών της Αδελφότητας για τη σημασία της τέχνης ως μέσο έκφρασης και διατήρησης της ταυτότητάς τους. Το πέρασμα του χρόνου βέβαια και οι νέες καλλιτεχνικές επιρροές τις οποίες δέχτηκαν, επέφεραν τελικά ένα γόνιμο αλλά διακριτικό συγκερασμό της ελληνικής τέχνης, με τις βαθειές ρίζες της στο Βυζάντιο, και της ιταλικής, με τις νεωτερικές της ροπές και τα νέα ερεθίσματα φαντασίας.
Φορητή εικόνα: Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων
-